Βελιγράδι

(Beograd). Πόλη (1.168.454 κάτ. το 2000), πρωτεύουσα της Σερβίας και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (Σερβία και Μαυροβούνιο), χτισμένη στη συμβολή των ποταμών Δούναβη και Σάβου. Σε άριστη φυσική θέση, εκεί όπου φτάνει σε πεδιάδα η τάφρος Μοράβα-Βαρντάρ (Αξιού), θεωρείται κλειδί της εισόδου στα Βαλκάνια, στη διασταύρωση σημαντικών συγκοινωνιακών αρτηριών που συνδέουν την κεντρική Ευρώπη με τη Μαύρη θάλασσα και την ανατολική Μεσόγειο. Έδρα βιομηχανιών, ιδιαίτερα μηχανουργικών, το Β. αναπτύσσει ωστόσο εμπορική κυρίως δραστηριότητα, χάρη στο λιμάνι του στον Δούναβη, που αποτελεί το κύριο γιουγκοσλαβικό κέντρο ανακατανομής των προϊόντων του εσωτερικού και εκείνων που εισάγονται από το εξωτερικό. Η πόλη είναι επίσης σημαντικό πνευματικό κέντρο, έδρα πανεπιστημίου που ιδρύθηκε το 1863, ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και πολλών μουσείων, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν το Εθνικό και το Εθνογραφικό. Χτισμένη αρχικά στον λόφο του Καλεμεγκντάν, όπου υπάρχουν ακόμα γύρω στο φρούριο οι συνοικίες του παλιού B., η πόλη επεκτάθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις και κατέληξε να περιλάβει διάφορους κοντινούς δήμους και κοινότητες όπως το Ζεμούν στον Δούναβη. Ουσιαστικά σύγχρονη πόλη, ανοικοδομημένη κατά μεγάλο μέρος μετά τις καταστροφές που υπέστη στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, το Β. διατηρεί λίγα μνημεία του παρελθόντος: μερικά ρωμαϊκά ερείπια, το αρχαίο φρούριο του Καλεμεγκντάν, το τέμενος Μπαργιάκ, που έχτισε o σουλτάνος Σουλεϊμάν (16ος αι.) και λίγα ακόμα μνημεία μικρότερου ενδιαφέροντος. Ιστορία. Κελτικής καταγωγής, έγινε ρωμαϊκή αποικία με το όνομα Singidunum τον 3ο αι. Η στρατηγική και γεωγραφική σημασία του υπήρξε αιτία καταστροφών και πολιορκιών, οι οποίες άρχισαν από τον 15o αι., από τον σουλτάνο Μουράτ B’, και οδήγησαν στη διαδοχική κατοχή του από τους Ούγγρους, τους Βουλγάρους και τους Αυστριακούς. Αναγνωρίστηκε πρωτεύουσα της αυτόνομης Σερβίας με τη συνθήκη ειρήνης της Αδριανούπολης (1829) και το 1918 έγινε πρωτεύουσα του σερβο-κροατο-σλοβενικού βασιλείου (Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας από το 1929) και αργότερα της Ομοσπονδιακής Λαϊκής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, μετά τον τερματισμό του Β’ Παγκοσμίου πολέμου (1945). Την άνοιξη του 1999 το Β. υπέφερε από τους βομβαρδισμούς των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ σε αντίποινα για τη στάση του τότε προέδρου της χώρας Μιλόσεβιτς στο ζήτημα των αλβανόφωνων της περιοχής του Κοσσυφοπεδίου. Συνθήκη Ειρήνης Β. Υπογράφηκε στις 18 Σεπτεμβρίου του 1739 και όριζε τον τερματισμό του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1735-39). Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ρώσους να έρθουν σε διαπραγματεύσεις με την Τουρκία ήταν βασικά οι αποτυχημένες επιχειρήσεις των συμμάχων τους Αυστριακών και η χωριστή συνθήκη ειρήνης που υπέγραψαν αυτοί με τους Τούρκους στις 21 Αυγούστου, με την οποία οι Τούρκοι προσαρτούσαν τη Σερβία και τη Μικρή Βλαχία, όπως επίσης και η επιδείνωση των σχέσεών τους με τη Σουηδία. Η Συνθήκη του Β. όριζε την απόδοση στη Ρωσία του Αζόφ, αλλά με τη δέσμευση να γκρεμίσει τις οχυρώσεις της πόλης, και της παραχωρούσε το δικαίωμα να χτίσει ένα φρούριο στο νησί Τσερκάς στον ποταμό Δον. Η Μεγάλη και Μικρή Κοβαρδία αναγνωρίστηκαν ουδέτερη ζώνη στα σύνορα της Ρωσίας και της Τουρκίας και απαγορεύτηκε στη Ρωσία να διατηρεί στόλο στην Αζοφική ή τη Μαύρη θάλασσα, το εμπόριο της οποίας περιερχόταν στα χέρια των Τούρκων. Τέλος, στην Τουρκία επιτρεπόταν να χτίσει φρούριο στο στόμιο του ποταμού Κουμπάν. Η Συνθήκη του B., που δεν εκπλήρωνε τη βασική πρόθεση της ρωσικής διπλωματίας να εξασφαλίσει πρόσβαση στη Μαύρη θάλασσα, ακυρώθηκε από τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774. Το Βελιγράδι, η πρωτεύουσα της Νέας Γιουγκοσλαβίας που υπέστη μεγάλες καταστροφές στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ήταν πρωτεύουσα και του ομόσπονδου ενιαίου κράτους που καταλύθηκε την ίδια περίοδο. Το μέγαρο του κοινοβουλίου (φωτογραφία εποχής) φιλοξένησε πολλές ιστορικές συνεδριάσεις για την τύχη της χώρας.